Çocuklara beden güvenliği kurallarını neden öğretmeliyiz?

Bizler, yetişkin ya da ergenlerin çocuklara cinsel istismar uyguladıklarına inanmak istemeyiz. Ama gerçek şu ki: Çocuklar yetişkin ve ergenler tarafından cinsel istismara uğramaktadır. Yapılan araştırmalar kız çocuklarının 1/5′ inin, erkek çocukların 1/12′ inin çocukluk döneminde cinsel istismara uğradığını göstermektedir. Ülkemizde en yeni ve en kapsamlı istismar/ihmal taraması olan “Türkiye’de Çocuk İstismarı ve Aile İçi Şiddet Araştırması” özet raporunda 61şehirde 1886 çocukla yapılan görüşmeler sonucunda

cinsel istismarın %3 olduğu belirtilmektedir. (UNICEF 2010).  2012 Türkiye Sağlık Raporunda ise çocukların %20’sinin sözel ya da davranışsal olarak cinsel istismara maruz kaldığı tespit edilmiştir. 

Araştırmalardan elde edilen verilere göre; çocuğa yönelik cinsel istismar sık rastlanan, uzun yıllar süren ve genellikle gizlenen bir durumdur ve derhal ele alınması gerekmektedir.

Yine yapılan araştırmalar, çocukları cinsel istismardan korumaya yönelik eğitim programlarının, okul öncesi dönemde verilmesi gerektiğini belirtmektedir. Çocuklar, hayatlarında ilk defa karşılaştıkları bir duruma nasıl tepki vereceklerini bilemezler. Dolaysıyla çocuk, hiç tecrübe etmediği bir istismar durumu ile karşılaştığında travmaya girer. Olayın şoku ile donup kalır ve hiçbir şey yapamaz Çocuk, duygusal olarak kendisine kötü bir şey yapıldığını hisseder ancak olayla ilgili hiçbir bilgiye sahip olmadığı için olayı zihninde anlamlandırıp çözümleyemez. Olay sonrası kendisini değersiz,kirli, suçlu ve çaresiz hisseder. İşte istismarcı da en çok bu durumdan faydalanır. Bu sebeple istismarı önlemeye yönelik eğitimler mümkün olduğu kadar okul öncesi dönemde verilmelidir. 

BEDEN GÜVENLİĞİ EĞİTİM PROĞRAMI

1-Çocuklar bir yetişkinin güvenilir olup olmadığına karar verebilir mi? 

2-Çocuklar kendilerini istismardan koruyabilir mi?

Beden güvenliği eğitim programı ile

 EVET

Beden Güvenliği Eğitim programı (Body Safety Training) Sandy K. Wurtele tarafından 1986 yılında geliştirilmiş ve 2007 yılında program yenilenmiştir. Program Türkiye için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının ve Uludağ Üniversitesi, Nilvak’ın desteğiyle araştırmacı Dr. Gülseren Çıtak Tunç tarafından kapsam geçerliliği çalışmaları gerçekleştirilmiştir. BGE 3-7 yaş aralığındaki çocukların gelişimine ve öğrenme stratejilerine uygun, bilimsel bir içerikle hazırlanmış çocuk merkezli bir programdır.

Beden güvenliği eğitim programının öğrenim hedefleri;

• Potansiyel istismar durumlarını ya da potansiyel istismarcıyı“tanıma”(Recognize) becerisi kazandırma
• Cinsel talepleri “hayır” diyerek  “reddetme”  (Refuse )becerisi kazandırma.
• Potansiyel istismarcıdan uzaklaşma ve “direnme” (Resist) becerisi kazandırma
• İstismarı güvendiği bir yetişkine “bildirme”(Report) becerisi kazandırma.
• Gizli ya da uygunsuz dokunuşların çocuğun “sorumluluğu” (Responsibility) olmadığını öğretme.

Bedenlerini güvende tutabilmeleri için çocuklara, ilk aşamada özel bölgenin bedeninin hangi bölgesi olduğu, ikinci aşamada bu bölgeye kimlerin, ne zaman, hangi şartlarda, ne kadar dokunabileceği ve bakabileceği öğretilir. Bu aşamada çocuğa uygun olmayan teklif ve dokunuşları fark etme, tanıdık ve tanıdık olmayan kişileri tanıma yeteneği kazandırılır. Çocuklar doğru olan ve doğru olmayan durumları fark ettikten sonra istismar durumlarında nasıl davranmaları gerektiğini öğrenirler.

Beden Güvenliği Eğitim programı, çocuklara yukarıda yer alan öğrenim hedeflerine yönelik olarak çoklu örnekler yoluyla (resimler eşliğinde hikayeler) uygulama becerisi kazandırır. Bu programın en özgün tarafı, eğitim sırasında anlatılan durumsal hikayelerdir. Bu hikayeleri eğitmenle beraber yorumlayan çocuk yaşamsal bir öngörü kazanır. 

Sonuç olarak; Çocuğa, kendini koruma becerileri model alma, davranış provaları, sosyal öğrenme ve geribildirim yöntemleri yoluyla öğretilir. İçerikte hikayelerin kullanılması etik sıkıntı oluşturmaması nedeniyle araştırmacılar tarafından kullanımda tercih nedenidir.

Çocuklara kendini koruma kurallarını öğretmede Beden Güvenliği Programı etkili midir?

Cinsel istismarı önleme programları çocuklara cinsel istismar ile ilgili bilgi sağlamada ve kendini koruma becerisi kazandırmada etkilidir. BGE programının çocuklara beden güvenlik kurallarının öğretiminde ve beceri kazanmada etkili olduğu çeşitli deneysel çalışmalarla ortaya konmuştur. ABD’de ve Çin’de BGE programına katılan çocukların cinsel istismar ile ilgili daha fazla bilgiye sahip oldukları ve aynı zamanda cinsel istismarı tanıma v e kendini koruma becerilerinin  arttığı belirlenmiştir.

Program 72 görsel desteğin kullanıldığı 7 oturumdan oluşmaktadır. Deneysel araştırma tasarımı ile gerçekleştirilen çalışma sonuçlarına göre BGE programı ile eğitim verilen çocuk grubunda;

Uygun olmayan dokunma ile ilgili kimlikleri tanıma oranı artmıştır (tanıdık kişi % 97.5 bakıcı %92.5 ve parktaki yabancı %100).

BGE programı ile eğitim verilen gruptaki çocukların DBT puan ortalamaları kontrol grubundaki çocukların test puanlarından (DBT alt boyut ön test ve son test sonuçlan karşılaştırıldığında) önemli oranda yüksek bulunmuş olup bu fark istatistiksel olarak da ileri düzeyde (p<0.001) anlamlı bulunmuştur. Bu sonuç BGE programının okul öncesi çocuklarda cinsel, istismarı önlemeye yönelik kendini koruma becerilerini arttırmada etkili bir program olduğunu göstermiştir.

Uygun olmayan dokunma durumlarında durum ile ilgili çocuğun hatası olmadığını bilme oranı artmıştır ve konu ile ilgili sır saklamanın doğru olmadığı bilgisini kazandırmada etkili olduğu (%80) belirlenmiştir.

Aynı zamanda programa katılan çocuklarda “özel bölge” teriminin kullanımını konusunda öğretmenlerin yaklaşımı oldukça olumlu olmuştur. Ebeveynler çocuklarının evde beden güvenliği kurallarına yönelik eylemlerinden hoşnut olduklarını ifade etmişlerdir.

Sonuç olarak; BGE programı çocuklara, kendini cinsel istismardan korumaya yönelik bilgi sağlayan ve kendini koruma becerisi kazandıran çok etkili etkili bir programdır.

KAYNAKLAR

*Wurtele SK. Teaching Young Children Personal Body Safety: The Body Safety Training Program. University of Colorado at Colorado Springs. Department of Psychology. 2007.

*Wurtele SK, Hughes J, Owens J. An Examination of the Reliability of the “What If’ Situations Test: A BriefReport. Journal of Sexual Abuse. (1998) son revize: 2008, 7(1):41-52.

*Kenny MC, Wurtele SK, Alonso L. Evaluation of Personal Safety Program with Latino Preschoolers. Journal of Child Sexual Abuse. 2012, 21(4): 368-385

*Zhang W, Chen J., Feng Y., Li J., Liu C., Zhao X.  Evaluation of Sexual Abuse Prevention Education for Chinese Preschoolers. Research on Social Work Practice. 2013, XX(X) 1-9.

*Çıtak Tunç G. Beden Güvenliği Eğitimi Programının Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Çocukların Kendini Koruma Becerilerine Etkisi, İstanbul Bilim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2016.